Илимий-изилдөө иштери
И.Раззаков атн. КМТУ
Институттар
Технологиялык институт
Химия жана химиялык технологиялар
Илимий-изилдөө иштери
“Жаратылыш ресурстарын сарамжалдуу пайдалануу жана айлана-чөйрөнү коргоо” илимий проблемасы университеттин илимий планынын (Р&D) маанилүү бөлүгү болуп саналат. Бул көйгөйдүн алкагында «Отко чыдамдуу алтын камтыган чийки заттан алтынды алуунун экологиялык жактан таза технологияларын иштеп чыгуу», «Тамак-аш коопсуздугу», «Донор-акцептордук кошулмалардын синтези жана термодинамикасы», «Кыргыз Республикасынын табигый сууларын тазалоонун экспресс-методдору», ошондой эле «Нанотехнологиялар» сыяктуу бир нече негизги багыттар боюнча изилдөөлөр жүргүзүлүүдө.
Изилдөө иштери Кыргызстандын өнөр жай ишканалары, ошондой эле Кыргыз Республикасынын Улуттук илимдер академиясынын Химия жана химиялык технология институту (азыркы Химия жана фитотехнология институту), «Кыргызгеология» өндүрүштүк бирикмеси сыяктуу илимий мекемелер менен тыгыз байланышта жүргүзүлөт. Бишкек сыноо, сертификаттоо жана метрология борбору, ошондой эле Россиянын химия-технологиялык университети сыяктуу чет элдик өнөктөштөр менен. DI. Менделеев, Алматы технологиялык университет! Улуттук Британ музейи (Улуу Британия) жана башкалар.
Маанилүү долбоорлордун бири Кадамжай сурьма комбинаты менен кызматташуу болду, анын жүрүшүндө металлдарды (сурьма, коргошун, калай) жана натрий сульфатын бөлүп чыгаруу менен тазаланган шлактарды кайра иштетүү ыкмалары иштелип чыкты. Отко чыдамдуу алтын рудаларынан алтынды экологиялык жактан коопсуз тиокарбамид бөлүп алуу ыкмасы да иштелип чыккан.
Бул проблема боюнча иштин алкагында профессорлор. М.Б. Баткибекова жана Т.Ш. Жунушалиева 2004-жылы Эл аралык илимий-техникалык борбордон (МСТБ) 300 миң евро грант утуп алган «Отко чыдамдуу алтыны бар сульфиддүү рудалардан алтынды цианидсиз алуу» долбоорун иштеп чыккан. Долбоордун үстүндө иш Европа шериктештигинин каржылоосу менен Улуу Британиянын жана АКШнын окумуштуулары менен биргеликте ийгиликтүү жүргүзүлдү. Долбоордун өнөктөштөрүнө доктор Ян Крайсон (АКШ) жана доктор Реймар Селтман (Улуу Британия) кирет.
Мындан тышкары, алтын кендеринин жана калдык сактоочу жайлардын экологиялык жактан кооптуу аймактарында оор металлдардын курамын аныктоо максатында Кыргызстандын бардык аймактарындагы табигый суулардын жана топурактардын химиялык курамына бир катар изилдөөлөр жүргүзүлдү. Жыйынтыгында “R” реагентинин жардамы менен ичүүчү сууну тез тазалоо ыкмасы иштелип чыгып, ага патент алынган.
Профессор М.Б. Баткибекова – КМТУнун Химиялык-технологиялык изилдөө институтунун (НИТТИ) директору. И. Раззакова. Кафедранын базасында химиялык технология NIhti кафедрасы иштеген, аны д.х.н., проф. Т.Ш. Жунушалиева. Кафедрага илимдин кандидаты, профессор Д.Б. Борбиева, ул. мугалим Ш.С. Сыдыкова, доцент Е.И. Сырымбекова, ошондой эле «Химик- изилдөөчү». Кафедранын окутуучулары М.Б. Баткибекова, Т.Ш. Жунушалиев жана Б.Б. Токтосунов иштеп жаткан диссертациялык кеңештердин мүчөлөрү болуп саналат, ошондой эле илимий жана билим берүү уюмдарында маанилүү кызматтарды ээлейт.
Акыркы жылдары долбоорлор иштелип чыгып, эл аралык гранттык фонддорго сунушталды, анын ичинде 2023-жылы ERASMUS грантына сунушталган Университеттер аралык билим берүү жана изилдөө борбору, ошондой эле Норвегия, Польша, Латвия, Кыргызстан, Казакстан жана башка 9 өлкөнүн университеттери менен биргеликте ишке ашырылган Жашыл Азия долбоору.
Кафедранын окутуучуларынын илимий изилдөөлөрүнүн натыйжалары көптөгөн монографияларда жана макалаларда, ошондой эле рецензияланган илимий журналдарда жана Кыргызстанда жана чет өлкөлөрдө илимий конференциялардын жыйнактарында жарыяланган. Автордук күбөлүк жана патенттер да алынган. 2022-жылы «Нанотехнология» темасында кандидаттык диссертацияларды кафедранын аспиранттары Е.И. Сырымбекова жана Д.С. Кудайбергенов, 2023-жылы химия илимдеринин кандидаты илимий даражасы ыйгарылган.
Студенттердин илимий иштери
Кафедранын студенттери илимий реферат жана химиялык анализдин ыкмаларын өздөштүрүүдөн баштап, эксперименталдык бөлүгүн пландоо жана аткаруу, жыйынтыктарды чыгаруу жана конференцияларга докладдарды даярдоого чейин илимий иштерге активдүү катышышат. Кафедранын окутуучуларынын жетекчилиги менен аткарылган бир катар студенттердин илимий иштери Билим берүү жана илим министрлигинин Ардак грамоталары жана сыйлыктары менен сыйланган. Кыргыз Республикасынын, ошондой эле студенттердин илимий конференцияларынын материалдарынын жыйнактарында жарык көргөн.
Ийгиликтүү иштин мисалы катары Кыргызстандын Мамлекеттик патент кызматынын «Гран-присин» алган студент В.Гуцалдын (МЛ-1-06-группа) «Эски автомобилдердин дөңгөлөктөрүнөн еврорубероид» долбоору саналат. Иштин илимий жетекчиси химия илимдеринин кандидаты, доцент Д.Б. Борбиева. Дагы бир мисал, МС-1-10 тайпасынын студенти А.Кичигиндин ичүүчү сууну тазалоо боюнча проф. Т.Ш. Жунушалиева, Азербайжандын Баку шаарында өткөн студенттердин эмгектеринин эл аралык конкурсунда Гран-при жана 2000 евро сыйлык менен сыйланган.
Аспирантура
Кафедрада аспирантура ийгиликтүү иштеп жатат, анын алкагында химия илимдеринин доктору Т.Ш. Жунушалиева жана алты илимдин кандидаттары, анын ичинде Жолдошев Б.М., Стамбекова Б.Б., Абдылдаева Ф.А., Усубалиева А.М., Кулмурзаева А.М. жана Р.Ш. Элеманов. Ошондой эле профессор М.Б.нын жетекчилиги астында илимий мектеп бар. Баткибекова. Т.Шнын жетекчилиги астында. Жунушалиева эки кандидаттык диссертацияны ийгиликтүү жактаган. 2022/2023-окуу жылында кандидаттык диссертацияларды доценттер Э.И. Сырымбекова жана Д.С. Кудайбергенов, химия илимдеринин кандидаты деген илимий даража ыйгарылган.
И.Раззаков атн. КМТУ Институттар Технологиялык институт Химия жана химиялык технологиялар Илимий-изилдөө иштери
“Жаратылыш ресурстарын сарамжалдуу пайдалануу жана айлана-чөйрөнү коргоо” илимий проблемасы университеттин илимий планынын (Р&D) маанилүү бөлүгү болуп саналат. Бул көйгөйдүн алкагында «Отко чыдамдуу алтын камтыган чийки заттан алтынды алуунун экологиялык жактан таза технологияларын иштеп чыгуу», «Тамак-аш коопсуздугу», «Донор-акцептордук кошулмалардын синтези жана термодинамикасы», «Кыргыз Республикасынын табигый сууларын тазалоонун экспресс-методдору», ошондой эле «Нанотехнологиялар» сыяктуу бир нече негизги багыттар боюнча изилдөөлөр жүргүзүлүүдө.
Изилдөө иштери Кыргызстандын өнөр жай ишканалары, ошондой эле Кыргыз Республикасынын Улуттук илимдер академиясынын Химия жана химиялык технология институту (азыркы Химия жана фитотехнология институту), «Кыргызгеология» өндүрүштүк бирикмеси сыяктуу илимий мекемелер менен тыгыз байланышта жүргүзүлөт. Бишкек сыноо, сертификаттоо жана метрология борбору, ошондой эле Россиянын химия-технологиялык университети сыяктуу чет элдик өнөктөштөр менен. DI. Менделеев, Алматы технологиялык университет! Улуттук Британ музейи (Улуу Британия) жана башкалар.
Маанилүү долбоорлордун бири Кадамжай сурьма комбинаты менен кызматташуу болду, анын жүрүшүндө металлдарды (сурьма, коргошун, калай) жана натрий сульфатын бөлүп чыгаруу менен тазаланган шлактарды кайра иштетүү ыкмалары иштелип чыкты. Отко чыдамдуу алтын рудаларынан алтынды экологиялык жактан коопсуз тиокарбамид бөлүп алуу ыкмасы да иштелип чыккан.
Бул проблема боюнча иштин алкагында профессорлор. М.Б. Баткибекова жана Т.Ш. Жунушалиева 2004-жылы Эл аралык илимий-техникалык борбордон (МСТБ) 300 миң евро грант утуп алган «Отко чыдамдуу алтыны бар сульфиддүү рудалардан алтынды цианидсиз алуу» долбоорун иштеп чыккан. Долбоордун үстүндө иш Европа шериктештигинин каржылоосу менен Улуу Британиянын жана АКШнын окумуштуулары менен биргеликте ийгиликтүү жүргүзүлдү. Долбоордун өнөктөштөрүнө доктор Ян Крайсон (АКШ) жана доктор Реймар Селтман (Улуу Британия) кирет.
Мындан тышкары, алтын кендеринин жана калдык сактоочу жайлардын экологиялык жактан кооптуу аймактарында оор металлдардын курамын аныктоо максатында Кыргызстандын бардык аймактарындагы табигый суулардын жана топурактардын химиялык курамына бир катар изилдөөлөр жүргүзүлдү. Жыйынтыгында “R” реагентинин жардамы менен ичүүчү сууну тез тазалоо ыкмасы иштелип чыгып, ага патент алынган.
Профессор М.Б. Баткибекова – КМТУнун Химиялык-технологиялык изилдөө институтунун (НИТТИ) директору. И. Раззакова. Кафедранын базасында химиялык технология NIhti кафедрасы иштеген, аны д.х.н., проф. Т.Ш. Жунушалиева. Кафедрага илимдин кандидаты, профессор Д.Б. Борбиева, ул. мугалим Ш.С. Сыдыкова, доцент Е.И. Сырымбекова, ошондой эле «Химик- изилдөөчү». Кафедранын окутуучулары М.Б. Баткибекова, Т.Ш. Жунушалиев жана Б.Б. Токтосунов иштеп жаткан диссертациялык кеңештердин мүчөлөрү болуп саналат, ошондой эле илимий жана билим берүү уюмдарында маанилүү кызматтарды ээлейт.
Акыркы жылдары долбоорлор иштелип чыгып, эл аралык гранттык фонддорго сунушталды, анын ичинде 2023-жылы ERASMUS грантына сунушталган Университеттер аралык билим берүү жана изилдөө борбору, ошондой эле Норвегия, Польша, Латвия, Кыргызстан, Казакстан жана башка 9 өлкөнүн университеттери менен биргеликте ишке ашырылган Жашыл Азия долбоору.
Кафедранын окутуучуларынын илимий изилдөөлөрүнүн натыйжалары көптөгөн монографияларда жана макалаларда, ошондой эле рецензияланган илимий журналдарда жана Кыргызстанда жана чет өлкөлөрдө илимий конференциялардын жыйнактарында жарыяланган. Автордук күбөлүк жана патенттер да алынган. 2022-жылы «Нанотехнология» темасында кандидаттык диссертацияларды кафедранын аспиранттары Е.И. Сырымбекова жана Д.С. Кудайбергенов, 2023-жылы химия илимдеринин кандидаты илимий даражасы ыйгарылган.
Студенттердин илимий иштери
Кафедранын студенттери илимий реферат жана химиялык анализдин ыкмаларын өздөштүрүүдөн баштап, эксперименталдык бөлүгүн пландоо жана аткаруу, жыйынтыктарды чыгаруу жана конференцияларга докладдарды даярдоого чейин илимий иштерге активдүү катышышат. Кафедранын окутуучуларынын жетекчилиги менен аткарылган бир катар студенттердин илимий иштери Билим берүү жана илим министрлигинин Ардак грамоталары жана сыйлыктары менен сыйланган. Кыргыз Республикасынын, ошондой эле студенттердин илимий конференцияларынын материалдарынын жыйнактарында жарык көргөн.
Ийгиликтүү иштин мисалы катары Кыргызстандын Мамлекеттик патент кызматынын «Гран-присин» алган студент В.Гуцалдын (МЛ-1-06-группа) «Эски автомобилдердин дөңгөлөктөрүнөн еврорубероид» долбоору саналат. Иштин илимий жетекчиси химия илимдеринин кандидаты, доцент Д.Б. Борбиева. Дагы бир мисал, МС-1-10 тайпасынын студенти А.Кичигиндин ичүүчү сууну тазалоо боюнча проф. Т.Ш. Жунушалиева, Азербайжандын Баку шаарында өткөн студенттердин эмгектеринин эл аралык конкурсунда Гран-при жана 2000 евро сыйлык менен сыйланган.
Аспирантура
Кафедрада аспирантура ийгиликтүү иштеп жатат, анын алкагында химия илимдеринин доктору Т.Ш. Жунушалиева жана алты илимдин кандидаттары, анын ичинде Жолдошев Б.М., Стамбекова Б.Б., Абдылдаева Ф.А., Усубалиева А.М., Кулмурзаева А.М. жана Р.Ш. Элеманов. Ошондой эле профессор М.Б.нын жетекчилиги астында илимий мектеп бар. Баткибекова. Т.Шнын жетекчилиги астында. Жунушалиева эки кандидаттык диссертацияны ийгиликтүү жактаган. 2022/2023-окуу жылында кандидаттык диссертацияларды доценттер Э.И. Сырымбекова жана Д.С. Кудайбергенов, химия илимдеринин кандидаты деген илимий даража ыйгарылган.
